Saturday, September 17, 2011

Hospitalidad, Mainam na Metaporiya ng Paglilingkod Para sa Mga Laybrari ng Kasalukuyang Panahon

Hindi pa naman huli ang panahon upang tuluyan ng isaganap o isaalang-alang ang paggamit ng isang uri ng hospitalidad tungo sa otentikong pakikitungo ng mga kawani ng lahat ng mga laybrari sa kani-kanilang mga kostumer, pribado o pampubliko, akademiko man o hindi. Ayon kay Carol A. King (1985), ginagamit, karamihan sa mga organisasyon, ang hospitalidad bilang metapora (talinghaga) o takigrapya (preskripsyon) upang ilarawan para sa kanilang mga empleyado ang isang uri ng relasyon sa mga kostumer bilang mga panauhin. Ang mga metapora ay kapaki-pakinabang upang maihayag ang mga nilulunggating mga pagpapahalagang kultural sa isang samahan, gayunpaman, ang mga empleyado ay nararapat na malaman kung ano ang ibig sabihin ng mga metapora (talinghaga) para sa kanila, at kinakailangang kumilos ayon sa mga pagpapahalagang hain ng metapora.

Ang metaporang ito ay inaasahang magiging instrumento upang manumbalik at punuin ng mga tagatangkilik maging ang mga interyor at espasyo ng mga silid-aklatan.


Halimbawa, di mararamdaman ng sinuman ang di pagkabilang kung sa kanyang pagpasok sa Sinupan ay mauulinigan ang (1) masiglang pagbati ng isang kawani, (2) mabatid na siya’y malugod na tinatanggap, (3) matupad ang mga kagustuhan maging ang di pa nilalayon, at (4) maanyayahang muling magbalik upang pagmalasakitan.

Ngunit sadya nga bang normal at karaniwang may mga panauhin o kostumer na madaling magalit, magtampo o kaya naman ay bigatin sa balikat ng kawani ng laybrari. Isa itong karanasan na tinututukan ng masidhi sa aspeto ng paglalaan ng otentikong pakikitungo o hospitalidad sa mga laybrari at ng mga laybraryan ng kasalukyang panahon.

Mahahalata na papalapit pa lamang siya ay nagpupuyos na ito sa sama ng loob. Di niya kasi akalaing di na siya tatanggapin ng laybrari bilang mananaliksik dahil hanggang alas tres lamang ng hapon ang oras ng pagtanggap sa di mag-aaral ng pamantasan. Naglakbay ang bisita mula Cavite hanggang Maynila at umaasang sa kanyang pagdating siya ay papayagang makagamit ng mga libro at iba pang babasahing matatagpuan sa laybrari. Reklamo niya: kung nabanggit lamang ito sa telepono noong siya ay tumawag ay nakapunta sana siya ng mas maaga o ipagpapaliban na lamang. Ngunit naroron siya dahil na rin sa matindi niyang pangangailangan ng mga babasahin para sa kanyang asignatura at pag-uulat sa darating na Sabado at bigong mapaunlakan ng opisina ng Sirkulasyon. Masama ang loob ng umalis na bisita.

Kung mangyari at magkaroon ng isang kliyente na ubod ng tapang, may kimkim na galit o di ikinatuwa ang serbisyong nakamtan mula sa isa o mga kawani ng laybrari ay maaring gamitin ang mga sumusunod na mga paraan upang maisalba ang tiwala at pagtangkilik ng mambabasa sa serbisyong laan para sa kanila:

1. Hayaan ang kostumer ng laybrari na magbukas o magpahayag ng damdamin. Huwag sumabad. Hayaan siyang sabihin ang nais niyang sabihin, lubha man ito o napakanegatibo. Ang pagbubukas ng dinaramdam dulot ng pagkalumo sa natanggap na serbisyo hatid ay ginhawang emosyunal sa nagrereklamo. Maihahalintulad ang taong may sama ng loob sa isang bulkan na anumang oras ay sasabog at di alintana kung makakasakit ito o hindi.

2. Maging kalmado. Pakatandaan na ang kostumer sa laybrari ay di galit sa sinumang kawani ng laybrari kundi siya lamang ay naguguluhan o balisa sa natanggap na serbisyo na pakakasuriin na isang problema. Analisahin ang problema at humanda sa pagbibigay ng agad-agad na solusyon. Habang ang kostumer ay nagsasalaysay ng may init ang ulo, suriin ang problema at humanda sa paghahandog ng lunas dito. Iwasang makiargyumento sa kostumer o maging depensibo. Hindi kailanman maibabalik ang tiwala ng mamababasa kung makikipagtalo dito.

3. Makinig mabuti at unawain ang damdamin ng kostumer bilang tao. Pakinggan ng may pag-iingat ang mga datos na binabanggit ng nagrereklamong kostumer ng laybrari. Ngumiti paminsan-minsan, umiling kung kinakailangan, tumango kung nararapat. Maaari rin namang humilig upang maihayag sa kausap ang iyong pakikinig ng tapat. Kung nais isulat ang mga detalye ng ipinapaliwag na problema ay makakatulong upang matagni-tagni ang kabuoan ng pangyayari mula sa bibig mismo ng nagrereklamo.

4. Ilagay ang sarili sa nararanasan ng kostumer. Ito ay makapagpapalamig ng init ng ulo ng nagrereklamo at di nangangahulugang tama at kinakampihan siya. Nagpapaalam lamang ito na ika’y handang tumulong sa abot ng iyong kaya. May mga wika om pangungusap ang ginagamit at iminumungkahing kabisaduhin upang mas madaling mabanggit sa kalagitnaan ng pakikinig tulad ng:

Nauunawaan ko ang iyong kalagayan at sinasabi.
Ipagpaumanhin mo at di ito sinasadya.
Paano kita matutulungan.
Tignan ko kung ano ang magagawa ko.


5. Humingi ng paumanhin sa naganap na di inaasahan. Kung ang pagkakamali ay nagbunsod sa isang problema, humingi kaagad ng paumanhin. Iwasang magdahilan o maghanap ng sisihin sa paligid dahil hindi na interesado ang kostumer sa mga ito. Ang ninanais nito ay masolusyunan kaagad ang kanyang problema.

6. Ihayag ang mga pagpipilian. Bigyan ng pagpipilian ang kostumer. Mamili anmg sinuman sa inyo ng pinakamainam na paraan. Kung mas higit dito ang ninanais at kung kaya mo namang ibigay, tupdin ng mabilis. Kung di naman otorisadong gawin, huwag ilagay ang sarili sa alanganin bagkus sabihin ng may katapatan: Hindi po ako otorisadong ibigay ang inyong ninanais ngunit gagawin ko po ang ang aking magagawa at susubukang gumawa ng paraan.

7. Humingi ng tulong. Tawagin ang nakatatas kung di mapahinuhod ang kostumer sa mga pagpipilian o kaya naman ay muling humingi ng paumanhin at ibalik ang bayad sa paggamit ng laybrari. Minsan, ang mga kostumer ay sadyang nagrereklamo lamang at anumang ihain sa kanilang harapan ay di makakatugon, di makakasapat o di makapagpapahinahon sa kanila.

Alamin kung paano inaawit ang mga berso mula sa Unang Korinto 13 bilang hospitality song na makapagpapakatatag sa isang kawani ng laybrari sa harapan ng isang umuusok at nagliliyab sa galit na panauhing maaring maging tagatangkilik o di kailan man uulit upang mapagsilbihan sa susunod pang mga pagkakataon.

Ang mga nabanggit ay kaunting bahagi lamang ng ppt ng manunulat na naging tagapagsalita sa siyudad ng Tuguegarao, Cagayan para sa temang Impact & Challenges of Library Tourism & Hospitality: Endearing Libraries and Information Centers to Publics noong Setyembre 10, 2011 laan ng St. Paul University System at kanyang Knowledge Information Resource Network sa pamamgitan ng liderato ni Dir. Rosalinda T. Tanguilan, Ph.D.

Monday, July 25, 2011

Isang Altar Para kay Genoveva E. Matute

Sa payak na paraan na ipinamalas ni Armando Mandy Diaz, Jr., isang superfan ni Nora Aunor, maaaring gayahin o hugutan ng inspirasyon ng mga mag-aaral sa Pamantasang Normal ng Pilipinas ang nilulunggating museo o altar para sa napakahalagang guro ng pamantasan na pumayapa na noong 2009, si Bibang o mas kilala sa pangalang Genoveva Edroza Matute (GEM).

Mula noong 1967, ang batang si Mandy ay nag-ipon na ng mga siniping lathalain (may 47 na bolyum) at sampung (10) album na mga larawan (mula sa 172 na pelikula at mga pabalat na mga magasin at komiks) ng kanyang iniidolong superstar ng kanyang panahon, artista ng All Over the World hanggang sa huling pelikulang napanood ni Diaz, ang Naglalayag (2008).

Ayon sa kanyang artikulong, Miracle o Himala, na naisulat bago pumanaw ay di niya hahayaang matupok ng apoy ang kanyang koleksyon bagkus una niya itong ililigtas. Ilan sa mga malalaking larawan ay nakalagay mismo sa pintuan ng kanyang bahay, bintana at maging sa altar. Tinutukoy niyang Nora Aunor Avenue ang lugar na kung saan masusumpungan ang kanyang tirahan. Dito natatagpuan ng mga mananaliksik ang mga dokumentong di mahanap sa mga formal na institusyon na may kaugnayan kay La Nora. At sinumang lalabas at dadaan sa pintuan ng kanyang bahay ay inaasahang magpupugay o magbibigay-galang sa larawang nakadikit dito na tila kilos na iginagawi sa mga santo o rebulto sa Quiapo o Baclaran.

Nararapat lamang na ang karubduban ng paghanga ni Mandy ay maipamalas din ng sinumang nais itanghal ang manunulat ng Ang Kuwento ni Mabuti (1951). Ang pagkakaroon ng pag-ibig sa isang dakilang Manilena, dahil na rin sa kanyang kaabaan, nagtinda ng kakanin (sa harapan ng dating San Lazaro, na ngayon ay SM-Manila), gulay (kasama ang isang kapwa guro) at sigarilyo (mula Maypajo hanggang Recto), pagpupursigeng makaahon sa kahirapan (tumigil sa pagtuturo at nag-buy and selling noong panahon ng Hapon), makakamit ng tagumpay (patuloy na pagsusulat) habang guro sa elementarya, hayskul at kolehiyo ng Philippine Normal School (mula PNC na PNU na ngayon) sa loob ng maraming taon (1980-1948) ay sapat upang iluklok sa Dambana ng Hambingan upang pamarisan ng mga guro at iba pang mga propesyunal ng pangkasalukuyang panahon.

Hinimok ko ang mga mag-aaral na gawin ngayon sa madaling panahon ang pagaarkayv sa mga personal, historikal o literaryong koleksyong GEM para kay Matute upang di matulad sa mga nagkalat na mga orihinal na kopya ng mga pelikulang Pilipino sa labas ng bansa. Tulad ng 35 mm print ng Genghis Khan ni Manuel Conde ay nasa isang Pinoy na nasa California. Ilan sa mga de-kalibreng pelikula tulad ng Insiang at Bona ni Lino Brocka ay inaarkayv at inaalagan ng tamang-tama o higit pa sa inaasahan ay nasa Pransya, ang Ang Maynila, Bayan ko ay nasa pangangalaga naman ng British Film Institute. Mayroon din sa New York, Singapore, Brussels, Berlin at iba pa na ipinipriserba ng napakahusay upang mapanood pa at mapag-aralan ng marami pang mga henerasyon, lokal at global.

Huwag hayaang mawala unti-unti ang anumang mga artifact, memorabilia o memento, mga isinulat sa kamay ni GEM bagkus planuhin agad-agad kung saan hahanapin, anu-ano ang mga titipunin, paano payayabungin, at makapagbibigay ng akses sa balana ng mga ginintuang impormasyong matatamo sa mga alaala ng kahapong nabuo sa pagpupunyagi ng isang 4-time Palanca awardee para sa kanyang mga maiikling katha: Kuwento ni Mabuti (First Prize, 1950-51); Pagbabalik (Third Prize, 1951-52); Paglalayag … sa Puso ng Isang Bata (First Prize, 1954-55) at Parusa (First Prize, 1960-61).

Nawa’y di matulad sa di mahanap hanggang ngayon na unang-unang kuwentong nagawa ng ating prolifikong manunulat: Ang Taling (1936).

Alamin kung bakit magandang halimbawa ng pagpapahalaga sa mga pelikula ni FPJ, Regal Films, RVQ lalung-lalo na sa koleksyon ng LVN Studio ang ipinamalas ng ABS-CBN Film Archive? Ang ABS CBN, ayon sa SOFIA (Society of Filipino Archivists for Film), ay ang de facto national audio-visual archive ng bansa...

Kinonsulta ng manunulat ang disertasyon ni Montealegre (2004) at ang isang faculty publication ni Del Mundo, Jr., na matatagpuan lamang sa aklatan ng De La Salle University-Manila, http://lib1000.dlsu.edu.ph/search bago magsalita para sa temang Organization of Special Collections sa mga estudyanteng LS at mga opiser ng Kadipan sa Pamantasang Normal ng Pilipinas noong umaga ng Hulyo 25, 2011.

Friday, June 10, 2011

Si Amaya, ang Pamamahala at si Humadapnon

Si Amaya, ang Pamamahala at si Humadapnon
Ni G. Roderick Baturi Ramos


Tawa kami ng tawa ng aking mga binukot na mga anak na sina Heaven at Bituin ng napamangha si Mantal at banggitin sa harapan nila Dian Lamitan at Marikit na gulat na gulat sa di inaasahang marinig mula sa nakakatandang kapatid at katuwang ni Lamitan na tunay nga palang napakaganda ni Amaya, anak ni Datu Bugna kay Dal’lang na isang uripon. Magmula ng matunghayan ng aking mag-iina ang eksenang ito ay walang puknat akong tawaging baba at iloy naman si Julie ang aking asawa ng mga bata.

Hindi naman ikatutuwa ng sinumang laybraryan ang may ugaling Dian Lamitan sa kanyang mga tauhan. Ayon na rin sa isang babaeng hubad ang itaas na bahagi ng katawan tulad nina Ahak at Kayang, si Dian Lamitan, ina nila Marikit at Binayaan ay namamahalang walang lahok ng puso lalo na sa mga alipin at timawa ng banwa ni Datu Bugna. Ito ay masasaksihan ng maraming beses sa epikseryeng ito ng Kapuso: una, sa pag-utos niyang pikpikin gamit ang isang kahoy na putol ni Agang sa bibig si Dal’lang hanggang sa ito’y magdugo ng maulinigang maaaring di uripon bagkus magiging timawa o malaya ang nasa kanyang sinapupunan; pangalawa, ng hagupitin ng pamalo ni Badu si Dal’lang habang nag-aani sa utos na rin ni Dian Lamitan at pangatlo ng itapon sa malayo ang kawawang si Dal’lang pagkatapos makapanganak.

Tatlo mula sa mga maaring pagmumulan ang Hinilawod : Adventures of Humadapnon isang libro ni Jocano at Ang Datu ng mga Sulod : Isang Dulang Pampelikula ay tesis ni Aquino na mayroon sa aklatang DLSU. Ang isa pa ay ang Sulod society : a Study in the Kinship System and Social Organization of a Mountain People of Central ni Jocano rin. Maaaring basahin ang mga ito upang lalong mas malalim na maunawaan at tangkilikin ang sugidanon patungkol kay Amaya, ang binukot na may kakambal na ahas, o ang huling prinsesa, Isiang, na nasa isa sa mga sulod ng Capiz na maaari lamang marating pagkatapos lakbayin ang pitong bundok ng mga Panay-Bukidnon,

Makikilala si Hugan-an, isang susi, upang maidokumento ang sugidanon patungkol kay Buyong Humadapnon noong taong 1955 sa Central Pan-ay. Sa librong Hinilawod ni Jocano, tanyag si Hugan-an bilang tanging babaylan na makakaawit ng kumpleto o dasal ng pakikipagsapalaran ni Humadapnon at iba pang mga bida ng liping Sulod. Hindi biro-biro o simpleng gawain ang pagdodokumentong ginawa ni Jocano sapagkat ito rin ay mapanganib di lamang sa nanaliksik o kay Hugan-an. Mababatid pahapyaw kung bakit kung aalamin kung para saan at anong ibig sabihin ng mga sumusunod: “Suyung-suyung pay, pamlang, kun katuod may dalongdong...” Kinakailangan ding mag-alay ng isang itim na baboy, pitong pulang tataw o tandang at pitong babaing manok upang payapain o matuwa ang mga kaibigang espiritu kung sila ay tinatawag sa gabi man o sa umaga.

Ang isa sa mga inawit ni Hugan-an ay nagsasabing di pa nakakasumpong si Humadapnon ng babaing, Nagmalitong Yawa, kanyang pakakaibigin. Isang babaing tulad niya ay may ginintuang buhok, kapantay niya sa angking kapangyarihan mula pagkapanganak, ranggo, dugo at ubod ang kagandahan. Ngunit di madali para sa datu at sa kanyang kapatid, Dumalapdap, sa kanyang barangay, biday at mga magulang, Burulakaw at Ginbitinan. Hanapin ang librong ito, malilibang at di magsisising basahin: Hinilawod: Adventures of Humadapnon (Tarangban I) ni F. Landa Jocano na may klasipikasyong PL 6189 P36 A5225 2000.